Consumenten
in Spanje konden de terugkeer zien van het statiegeldsysteem dat de
jaren tachtig kenmerkte en dat destijds de inning van statiegeld op
glazen flessen vereiste. Deze keer gaat de belasting over het
retourneren van plastic verpakkingen. De nieuwe wetgeving werd
voorspeld in het afvaldecreet
van 2022 en komt voort uit een mislukking.
In
dat decreet stond dat, als het huidige systeem van gescheiden
inzameling, de bekende gele bakken, niet zou voldoen aan de
recyclingdoelstellingen die de EU heeft gesteld voor plastic
wegwerpflessen tot drie liter, inclusief doppen en deksels, er
statiegeld, retourzending en een restitutiesysteem (DRS) zou worden
opgelegd.
Na
analyse van de gegevens met de officiële methodologie van de EU
concludeerde het ministerie van ecologische transitie (Miteco) dat,
als er in november 2026 sprake is van een duidelijk “falen om de
doelstellingen te halen”, de Spaanse inwoners plastic verpakkingen
zullen moeten retourneren naar het winkelgedeelte van hun dagelijkse
aankopen.
De
verordening stelde duidelijke termijnen en cijfers vast. In 2023 zou
70% van het totale gewicht van de plastic verpakkingen voor eenmalig
gebruik op de markt gescheiden ingezameld moeten zijn voor recycling.
Het was de bedoeling dat dit percentage in 2025 zou stijgen naar 77%,
om uiteindelijk in 2029 90% te bereiken.
Maar
de werkelijkheid voldoet niet aan de norm. Om de efficiëntie van het
huidige systeem te analyseren heeft het ministerie in 2023 een
berekening gemaakt door het aantal gescheiden ingezamelde flessen te
delen door het totaal aantal op de markt gebrachte flessen.
Bij
de berekeningen werd rekening gehouden met zowel het afval dat werd
ingezameld in de gele bakken, beheerd door de lokale autoriteiten,
als met het afval dat ‘buitenshuis’ werd ingezameld door
complementaire particuliere afvalbeheerders met een
samenwerkingsovereenkomst met stichting Ecoembes.
Na
alle omstandigheden te hebben behandeld die zouden kunnen leiden tot
gegevensfouten, waaronder fraude en gebrek aan zorgvuldigheid bij het
rapporteren van gegevens door verpakkers, concludeerde Mireco in haar
rapport dat in 2023 214.039 ton flessen binnen de bovengenoemde
classificatie op de Spaanse markt was gebracht.
Volgens
de gegevens die zijn verzameld bij de 92 recyclingfabrieken in
Spanje, waarbij alleen de informatie is verzameld over de containers
waarop de regelgeving betrekking heeft, bedroeg het totale gewicht
van de afzonderlijk ingezamelde flessen 74.482 ton.
De
hoeveelheden afkomstig uit afzonderlijke of particuliere aanvullende
collecties van Ecoembes (scholen, stations en luchthavens,
ministeries en andere instellingen, sport- en onderwijscentra,
ziekenhuizen, winkelcentra) bedroegen 14.000 ton. Alles bij elkaar
bedroeg het percentage gescheiden inzameling van SUP-flessen voor
2023 41,3% en dat is ver beneden de doelstelling van 70%.
Bronnen
van het ministerie zegden dat het volgens de wetgeving "de
bedrijven zijn die deze producten produceren die de
verantwoordelijkheid moeten nemen voor de verpakking en
verantwoordelijk moeten zijn voor de implementatie en financiering
van de nieuwe DRS". De technici van Miteco werken weliswaar
samen met de producenten, maar het zijn laatstgenoemden die de
regelgeving moeten ontwerpen en implementeren.
Nadat
de verpakkingssector zich eind vorig jaar bewust werd van de
verplichting om dit systeem te implementeren, bevindt zij zich nu in
de ontwerpfase. Aecoc, de belangrijkste vereniging van Spanje die
fabrikanten en distributeurs vertegenwoordigt, heeft gezegd dat zij
“toegewijd” is aan de uitdaging, ook al vergt dit veel
verschuivingen in de processen van productie, distributie en verkoop,
veranderingen die daaruit voortvloeiende “economische gevolgen voor
bedrijven” zullen hebben.
Welk
stadium van dit proces is tot nu toe bereikt? Momenteel bevinden de
verantwoordelijken zich in de fase van het ontwerpen van aangepaste
labels, waarbij de prijs van statiegeld en retour vermeld moet
worden. Op deze manier komt alle informatie bij het personeel
terecht. Wat volgt is het veranderen van de computersystemen en het
beheren van de ruimtes die zijn aangewezen voor de inzameling van
lege containers in de winkels. "We identificeren al deze
implicaties om het best mogelijke systeem te implementeren, met de
consument in gedachten", aldus Aecoc.
Wat
al bekend is, is dat de startprijs voor het statiegeld per
fles tien cent zal bedragen. De belasting is niet inbegrepen in
de uiteindelijke prijs van de producten en moet apart worden betaald.
Bij teruggave van de gebruikte fles wordt het bedrag terugbetaald. De
verordening stelt dat "om de technische, ecologische en
economische haalbaarheid van de implementatie van deze systemen te
garanderen, naast plastic flessen, blikjes en kartonnen
drankverpakkingen voor dezelfde producten de wetgeving zal worden
ingevoerd".
Verschillende
Europese landen, waaronder Duitsland (sinds 2003), kennen al jaren
het containerstatiesysteem. Hun voorbeeld dient als model voor
Spaanse bedrijven, die specifiek de valkuilen analyseren die ze
onderweg zijn tegengekomen en het recyclingpercentage dat tot nu toe
is bereikt.
In
Spanje werden in de jaren tachtig terugnames van flessen uitgevoerd
in winkels en supermarkten. Winkels waren toen verantwoordelijk voor
het rechtstreeks betalen van de consument. Aecoc overweegt hetzelfde
proces, zonder de mogelijkheid uit te sluiten om ‘intelligente’
containers te installeren.
Leonor
Pascual, lid van de verpakkingseenheid bij Ainia, een
onderzoeksvereniging voor de landbouw- en voedingsindustrie, zei dat,
met de vooruitgang van de technologie, het plaatsen van slimme
containers "misschien wel de meest handige, toegankelijke en
onafhankelijk van de openingstijden van winkels"-strategie is.
Ze zei dat de methode al in verschillende Europese steden wordt
toegepast, waar over het algemeen "de resultaten goed lijken te
zijn".
Zal
het retoursysteem voldoende zijn om te voldoen aan de eisen voor het
recyclen van plastic? Plastics Europe, de Europese vereniging van
kunststoffabrikanten, zegde dat het nog te vroeg is om te zeggen of
de nieuwe wetgeving de recyclingdoelstellingen zal helpen bevorderen.
"Het nieuwe DRS-systeem is slechts voor één type plastic
bedoeld, PET. Daarom zullen we moeten wachten op de eerste resultaten
om te kunnen inschatten of dit nieuwe systeem de recyclingpercentages
voor alle plastics zal verhogen.
Volgens
Alianza Residuo Cero en de Plataforma Ley de ResiduosYA, de twee
organisaties die de veranderingen het meest ondersteunen, is het doel
om de methode “voor iedereen zo toegankelijk mogelijk te maken”.
Ze pleiten voor alle supermarkten en winkels die dranken verkopen en
roepen ook op tot een uitbreiding van de producten die onder het
retoursysteem vallen, zodat daar ook glas en andere herbruikbare
verpakkingen in zullen zitten, en niet alleen verpakkingen voor
eenmalig gebruik.
Ten
slotte zegde Ecoembes dat de gele bak niet zal verdwijnen, omdat de
verordening betrekking heeft op een specifiek type verpakking,
waardoor de noodzaak om ander plastic afval (snackzakjes,
wasverzachterflesjes, blikjes etc.) te blijven scheiden nog steeds
van kracht is.
Samen
zullen de gele bak en het nieuwe retoursysteem naast elkaar moeten
bestaan.